Η παγκόσμιος Ύψωσις του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού

Η ημέρα αυτή αποτελεί έναν πολύ σημαντικό εορτολογικό σταθμό της Εκκλησίας μας.

Σύμφωνα με την ιερή παράδοση της Εκκλησίας μας, αμέσως μετά την εύρεση του Τιμίου Σταυρού (326 μ.Χ.), η αγία Ελένη τον ασπάσθηκε και τον παρέδωσε στον πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο, ο οποίος ύψωσε ψηλά τον Σταυρό του Χριστού για να τον δουν οι παρευρισκόμενοι χριστιανοί.

Ένα παρόμοιο περιστατικό έγινε λίγα χρόνια μετά, το 335, την επομένη των εγκαινίων του πανίερου Ναού της Αναστάσεως. Ο πατριάρχης ύψωσε και πάλι τον Σταυρό και ευλόγησε τα πλήθη των χριστιανών, που είχαν συρρεύσει στην αγία πόλη για την τελετή των εγκαινίων και παραλλήλως ζητούσαν να προσκυνήσουν το ιερώτατο σύμβολο του χριστιανισμού.

Για μία τρίτη και τελευταία φορά πραγματοποιήθηκε η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού και συγκεκριμένα το έτος 628. Είναι η εποχή που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ηράκλειος πολεμά τους Πέρσες. Ο λαός αυτός, προ 14 ετών, έχει καταλάβει την Παλαιστίνη και έχει αρπάξει από τούς χριστιανούς τον Τίμιο Σταυρό. Ο Ηράκλειος τούς νικά και επανακτά τον Σταυρό. Στις 14 Σεπτεμβρίου έρχεται στα Ιεροσόλυμα, φέροντας στους ώμους του τον Σταυρό. Είναι ανυπόδητος και φτωχικά ντυμένος. Φθάνει στο Ναό της Αναστάσεως και παραδίδει τον Σταυρό στα χέρια του πατριάρχη Ζαχαρία. Εκείνος υψώνει τον Τίμιο Σταυρό και ευλογεί τα πλήθη των χριστιανών, ψάλλοντας για πρώτη φορά τον πολύ γνωστό ύμνο «Σῶσον Κύριε τόν λαόν Σου καί εὐλόγησον τήν κληρονομίαν Σου...».

Η Εκκλησία των Ιεροσολύμων θεώρησε ότι ο Σταυρός του Χριστού ανήκει σε όλη την χριστιανοσύνη και γι΄ αυτό, αποφάσισε να τεμαχίσει το Τίμιο Ξύλο και να το διανείμει σε όλη την Εκκλησία. Έτσι διασώθηκαν μέχρι σήμερα πολλά τεμάχια, τα οποία φυλάσσονται ως τα πολυτιμότερα κειμήλια, κυρίως σε Ιερές Μονές.

Από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα η Εκκλησία μας τιμά με επισημότητα ως πολύ μεγάλη εορτή την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Γι’ αυτό η εορτή προκαταγγέλλεται την Κυριακή προ της Υψώσεως και παρατείνεται την Κυριακή μετά την Ύψωσιν. Την ημέρα αυτή τελείται  στους Ιερούς Ναούς μας η τελετή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Πριν από 20 αιώνες ο σταυρός ήταν όργανο ατιμωτικής τιμωρίας και φρικτού θανάτου. Οι Ρωμαίοι καταδίκαζαν στην ποινή της σταυρώσεως τους πιο μεγάλους εγκληματίες.

Σήμερα ο Σταυρός κυριαρχεί σ' ολόκληρη τη ζωή των πιστών και της Εκκλησίας μας, σαν όργανο θυσίας, σωτηρίας, χαράς, αγιασμού και χάριτος. Όπως γράφει ο ιερός Χρυσόστομος, «αυτό το καταραμένο και αποτρόπαιο σύμβολο της χειρότερης τιμωρίας, τώρα έχει γίνει ποθητό και αξιαγάπητο». Παντού το βλέπεις. "Στην αγία Τράπεζα, στις χειροτονίες, στη θεία Λειτουργία, στα σπίτια, στις αγορές,  στις ερημιές και στους δρόμους, στις θάλασσες, στα πλοία και στα νησιά, στα κοσμήματα και στις τοιχογραφίες... Τόσο περιπόθητο σ' όλους έγινε το θαυμαστό αυτό δώρο, η ανέκφραστη αυτή χάρη".

Τόσο περιπόθητο σ' όλους έγινε το θαυμαστό αυτό δώρο, η ανέκφραστη αυτή χάρη".

Πράγματι, όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του, μέσα κι έξω από το Ναό, θα δει το σημείο του Σταυρού.  Γιατί από τότε που πάνω στο Σταυρό καρφώθηκε και πέθανε για τη σωτηρία του κόσμου ο ίδιος ο Θεός, ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, το όργανο αυτό της τιμωρίας έγινε όργανο σωτηρίας.  Το αντικείμενο της αισχύνης έγινε η δόξα της Εκκλησίας. Και όλ' αυτά επειδή πάνω στο ξύλο του Σταυρού, μαζί με το πανάχραντο σώμα Του, ο Κύριος κάρφωσε και τις αμαρτίες μας. Ο Σταυρός μάς θυμίζει τον Εσταυρωμένο. Από Εκείνον αντλεί την ανίκητη δύναμή του, τον αγιασμό και τη χάρη. Γι’ αυτό και δεν είναι ειδωλολατρία να προσκυνείται από τους πιστούς, διότι προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού, σημαίνει προσκύνηση του ιδίου του Χριστού, του Οποίου είναι το σημείο και η ενθύμηση της απολυτρωτικής Του θυσίας.

Ο Σταυρός μαζί με την Ανάσταση λειτουργούν ως δυο βασικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται η ζωή των πιστών. Η Ανάσταση έπεται του Σταυρού και προϋποθέτει το Σταυρό και ο Σταυρός προμηνύει την Ανάσταση.

Η ζωή της Εκκλησίας στηρίζεται πάνω στον Σταυρό.

Τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας τελούνται  με την ενέργεια του Σταυρού. Ο Ιερέας ευλογεί σταυροειδώς το νερό της Αγιασμού. Μας χρίει σταυροειδώς με το Άγιο Μύρο. Μετέχουμε του Σταυρού του Χριστού με την Θ. Ευχαριστία και το Βάπτισμα. Ο Ιερέας παρακαλεί τον Θεό Πατέρα να στείλει το Άγιο Πνεύμα και να μεταβάλει το ψωμί και το κρασί σε Σώμα και Αίμα Χριστού, σφραγίζοντάς τα με το σημείο του Σταυρού. Όλη η ζωή του Χριστιανού είναι σταυρική. Ο Χριστός καλεί όσους θέλουν να άρουν τον σταυρό τους,  να αγωνίζονται να ζήσουν  την ζωή της ευσέβειας, σταυρώνοντας τα πάθη και τις αμαρτίες μας.

Επιπλέον, ο Σταυρός είναι το σύμβολο της ειρήνευσης, της καταλλαγής, της αλληλεγγύης, της ενότητας. Το κάθετο ξύλο του συμβολίζει την αγάπη και ενότητα με τον Θεό, το οριζόντιο ξύλο του συμβολίζει την αγάπη και ενότητα με τον συνάνθρωπό μας.

Να κάνουμε  τον σταυρό μας σωστά.

Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά των ορθόδοξων χριστιανών είναι ότι σχηματίζουμε στο σώμα μας, με το δεξί μας χέρι, το σημείο του Σταυρού.   Έτσι, αναγνωρίζουμε  φανερά ότι είμαστε μαθητές του  Χριστού, ο οποίος σταυρώθηκε για  τη σωτηρία των ανθρώπων.

Γι᾽ αυτό, δεν είναι σωστό να κάνουμε απλά μια αόριστη κίνηση (να «παίζουμε μαντολίνο», όπως λέει ο λαός). Αν «βαριόμαστε» ή ντρεπόμαστε να κάνουμε τον Σταυρό μας σωστά, τότε καλύτερα να μην τον κάνουμε καθόλου.

«ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Απόστολος Παύλος, επιστολή προς Γαλάτας, 6,14).

Η μεγάλη εορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού είναι μία ακόμα ευκαιρία για όλους μας να σκεφτούμε τις άπειρες δωρεές του Θεού στη ζωή μας. Να στρέψουμε το βλέμμα μας στη θυσία του Εσταυρωμένου Χριστού και στο φως του Σταυρού. Αυτό το φως ας οδηγεί τα βήματά μας στη βίωση της αγάπης, στον πνευματικό διαρκή αγώνα, στην ελπίδα της λύτρωσης.

Αρχιμ. Συμεών Βενετσιάνος,  Καθεδρικός Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Φανερωμένης Χολαργού (2023)