«Ώσπερ γαρ άνθρωπος αποδημών εκάλεσε τους ιδίους δούλους και παρέδωκεν αυτοίς τα υπάρχοντα αυτού, και ω μεν έδωκε πέντε τάλαντα, ω δε δύο, ω δε εν, εκάστω κατά την ιδίαν δύναμιν, και απεδήμησεν ευθέως. Πορευθείς δε ο τα πέντε τάλαντα λαβών ειργάσατο εν αυτοίς και εποίησεν άλλα πέντε τάλαντα. Ωσαύτως και ο τα δύο εκέρδησε και αυτός άλλο δύο. Ο δε το εν λαβών απελθών ώρυξεν εν τη γη και απέκρυψε το αργύριον του κυρίου αυτού. Μετά δε χρόνον πολύν έρχεται ο κύριος των δούλων εκείνων και συναίρει μετ’ αυτών λόγον. Και προσελθών ο τα πέντε τάλαντα λαβών προσήνεγκεν άλλα πέντε τάλαντα λέγων` κύριε, πέντε τάλαντά μοι παρέδωκας` ίδε άλλα πέντε τάλαντα εκέρδησα επ’ αυτοίς. Έφη αυτώ ο κύριος αυτού` ευ, δούλε αγαθέ και πιστέ. Επί ολίγα ης πιστός, επί πολλών σε καταστήσω` είσελθε εις την χαράν του κυρίου σου. Προσελθών δε και ο τα δύο τάλαντα λαβών είπε` κύριε, δύο τάλαντά μοι παρέδωκας` ίδε άλλα δύο τάλαντα εκέρδησα επ’ αυτοίς. Έφη αυτώ ο κύριος αυτού` ευ, δούλε αγαθέ και πιστέ. Επί ολίγα ης πιστός, επί πολλών σε καταστήσω` είσελθε εις την χαράν του κυρίου σου. Προσελθών δε και ο το εν τάλαντον ειληφώς είπε` κύριε` έγνων σε ότι σκληρός ει άνθρωπος, θερίζων όπου ουκ έσπειρας και συνάγων όθεν ου διεσκόρπισας` και φοβηθείς απελθών έκρυψα το τάλαντόν σου εν τη γη` ίδε έχεις το σον. Αποκριθείς δε ο κύριος αυτού είπεν αυτώ` πονηρέ δούλε και οκνηρέ. Ήδεις ότι θερίζω όπου ουκ έσπειρα και συνάγω όθεν ου διεσκόρπισα. Έδει ουν σε βαλείν το αργύριόν μου τοις τραπεζίταις, και ελθών εγώ εκομισάμην αν το εμόν συν τόκω. Άρατε ουν απ’ αυτού το τάλαντον και δότε τω έχοντι τα δέκα τάλαντα. Τω γαρ έχοντι παντί δοθήσεται και περισσευθήσεται, από δε του μη έχοντος και ο έχει αρθήσεται απ’ αυτού` και τον αχρείον δούλον εκβάλετε εις το σκότος το εξώτερον` εκεί έσται ο κλαυθμός και βρυγμός των οδόντων».
(Ματθ. 25, 14-30)
Ο Κύριος δίνει στους δούλους Του τάλαντα «εκάστω κατά την ιδίαν δύναμιν». Τους κάνει τόσο πλούσιους σε δυνατότητες όσο μπορούν να βαστάξουν και ποτέ δεν θα τους ζητήσει έστω και στο ελάχιστο παραπάνω απ’ ό,τι τους έδωσε. Ύστερα μας αφήνει ελεύθερους, όχι όμως εγκαταλειμμένους ούτε ξεχασμένους, αλλά αδέσμευτους. Μας αφήνει ελεύθερους να είμαστε ο αληθινός εαυτός μας και ελεύθερους να ενεργούμε ανάλογα. Όμως, η ώρα του απολογισμού κάποτε θα ‘ρθεί, η ώρα που θα ανακεφαλαιώσουμε ολόκληρη τη ζωή μας. Τι κάναμε με τις δυνατότητες που είχαμε; Γίναμε αυτό που θα μπορούσαμε να γίνουμε; Αποδώσαμε όλους τους καρπούς που μπορούσαμε να αποδώσουμε; Γιατί άραγε δεν φανήκαμε αντάξιοι της εμπιστοσύνης του Θεού και διαψεύσαμε τις ελπίδες Του; Σ’ αυτά τα ερωτήματα υπάρχουν πολλές παραβολές που δίνουν απάντηση. Στην παραβολή που τώρα συζητάμε βλέπουμε ότι ο «οκνηρός» δούλος, αντί να εμπορευτεί τα τάλαντα που του δόθηκαν, αντί, δηλαδή, να τα χρησιμοποιήσει και φυσικά, κάνοντας κάτι τέτοιο, να τα διακινδυνεύσει, εκείνος πήρε το μοναδικό του τάλαντο (τη ζωή του, την ύπαρξή του, τον εαυτό του) και «απελθών ώρυξεν εν τη γη και απέκρυψε το αργύριον του Κυρίου αυτού». Γιατί το έκανε αυτό; Πρώτα απ’ όλα γιατί ήταν δειλός και άνανδρος` φοβόταν να διακινδυνεύσει. Δεν μπορούσε ν’ αντιμετωπίσει το φόβο μιας απώλειας και τις συνέπειές της, δηλαδή την ευθύνη. Αλλ’ όμως αν δεν ριψοκινδυνεύσεις δεν κερδίζεις.
Στην καθημερινή ζωή μας η ανανδρία δεν αφορά μόνο τα υλικά αγαθά στα οποία αναπαυόμαστε σαν την κότα που κάθεται πάνω στ’ αυγά της –και μάλιστα εμείς χωρίς αποτέλεσμα...– αλλά αφορά καθετί στη ζωή μας, θα ‘ λεγα την ίδια μας τη ζωή. Για να είμαστε σίγουροι ότι θα περάσουμε από τη ζωή χωρίς να πληγωθούμε κρυβόμαστε σ’ ένα γυάλινο πύργο, σταματούμε να σκεπτόμαστε, καταπνίγουμε τη φαντασία μας, σκληραίνουμε την καρδιά μας, γινόμαστε όσο μπορούμε περισσότερο αναίσθητοι, επειδή, πάνω απ’ όλα αυτό που φοβόμαστε είναι μήπως πονέσουμε ή πληγωθούμε. Καταντάμε, στην καλύτερη περίπτωση σαν εκείνους τους μικρούς θαλασσινούς οργανισμούς που, εύθραυστοι και ευάλωτοι καθώς είναι, εκκρίνουν γύρω τους ένα σκληρό περίβλημα που τους προστατεύει. Το ίδιο όμως περίβλημα τους φυλακίζει σε μια άκαμπτη κοραλλένια πανοπλία που σιγά σιγά φέρνει το θάνατο. Μόνο ο κίνδυνος και η ανασφάλεια αρμόζουν στη ζωή.
Έτσι λοιπόν η ανανδρία ήταν για τον πονηρό δούλο, αλλά και για μας, ο πρώτος εχθρός. Αλλά δεν είναι ο Χριστός εκείνος που μας συμβουλεύει να είμαστε συνετοί και να μην επιχειρούμε περισσότερα απ’ όσα μπορούμε να πετύχουμε; Το λέει αυτό με τις δύο παραβολές που αναφέρει ο Λουκάς (14.28-32): «τις γαρ εξ υμών, θέλων πύργον οικοδομήσαι, ουχί πρώτον καθίσας ψηφίζει την δαπάνην, ει έχει τα προς απαρτισμόν... ή τις βασιλεύς, πορευόμενος συμβαλείν ετέρω βασιλεί εις πόλεμον, ουχί πρώτον καθίσας βουλεύεται ει δυνατός εστιν εν δέκα χιλιάσιν απαντήσαι τω μετά είκοσι χιλιάδων ερχομένω επ’ αυτόν;...» Πού βρίσκεται η διαφορά ανάμεσα στον ανάξιο δούλο και σε μας από τη μια μεριά και στο συνετό και σοφό άνθρωπο που μας ζητά ο Χριστός να γίνουμε; Η διαφορά βρίσκεται σε δυο σημεία. Οι άνθρωποι που περιγράφει ο Χριστός ήταν πρόθυμοι, έτοιμοι και ανυπόμονοι να ριψοκινδυνέψουν. Είχαν τολμηρό πνεύμα επιχειρηματικότητας, που δεν το έπνιγαν ούτε το συγκρατούσαν οι φρόνιμες σκέψεις. Αυτοί μετρούσαν τη δύναμή τους μόνο με τα εμπόδια που βρίσκονταν μπροστά τους και ενεργούσαν με ρεαλισμό, που κι αυτός είναι μια μορφή υπακοής και ταπεινοφροσύνης. Το πνεύμα τους πετούσε ψηλά και ήταν προετοιμασμένοι να είναι ανάμεσα σ’ αυτούς που σαν «βιασταί αρπάζουσι την Βασιλείαν του Θεού», που θυσιάζουν τη ζωή τους για τους φίλους τους ή για το Θεό τους. Ο δούλος που τον έδιωξε ο αφέντης του δεν ήταν καθόλου πρόθυμος ν’ αναλάβει οποιοδήποτε κίνδυνο` προτίμησε να μη χαρεί ποτέ ό,τι του είχε δοθεί παρά να διακινδυνεύσει χάνοντάς το.
Και δω αντιμετωπίζουμε μια άλλη πλευρά της παραβολής. Γιατί ο δούλος αυτός ήταν τόσο φοβισμένος; Γιατί εμείς είμαστε τόσο φοβισμένοι; Επειδή βλέπουμε το Θεό και τη ζωή όπως εκείνος είδε τον αφέντη του: «Κύριε, έγνων σε ότι σκληρός ει άνθρωπος, θερίζων όπου ουκ έσπειρας και συνάγων όθεν ου διεσκόρπισας` και φοβηθείς απελθών έκρυψα το τάλαντόν σου εν τη γη` ίδε έχεις το σον». Συκοφαντεί τον αφέντη του όπως συκοφαντούμε και μεις το Θεό και τη ζωή. «Έγνων σε ότι σκληρός ει...», για ποιον λόγο λοιπόν να προσπαθήσω; «Ίδε έχεις το σον». Αλλά τι είναι αυτό που ανήκει στο Θεό; Η απάντηση βρίσκεται, όπως ήδη είπα, στην «παραβολή του κήνσου». Δικά Του είναι τα πάντα. Όταν Του τα προσφέρουμε ή όταν Εκείνος τα παίρνει πίσω τίποτε από τον εαυτό μας ή για μας δεν απομένει. Και οι δυο αυτές σκέψεις εκφράζονται στο Ευαγγέλιο: «άρατε ουν απ’ αυτού το τάλαντον... και τον αχρείον δούλον εκβάλετε εις το σκότος το εξώτερον... και από του μη έχοντος και ο έχει αρθήσεται απ’ αυτού». Πάρτε, δηλαδή, τον εαυτό του ολόκληρο, ό,τι έχει και δεν έχει. Ή όπως ο Λουκάς λέει «ακόμα και κείνο που φαντάζεται ότι κατέχει», το τάλαντο που έκρυψε και το άφησε έτσι να μείνει αναξιοποίητο και από το Θεό και από τον άνθρωπο. Μ’ έναν πολύ τραγικό τρόπο επαληθεύουν κάτι άλλα λόγια του Χριστού: «‘‘εκ των λόγων σου κρινώ σε, πονηρέ δούλε’’ και από τα ίδια σου τα λόγια θα καταδικαστείς».
Δεν είπε ο δούλος, όπως εξ άλλου το λέμε και μεις: «έγνων σε ότι σκληρός ει άνθρωπος» και αποκλείουμε έτσι κάθε ελπίδα; Αλλά τότε δεν υπάρχει καμιά ελπίδα; Και βέβαια υπάρχει. Βρίσκεται στην προειδοποίηση του Κυρίου που είναι ταυτόχρονα και μια υπόσχεση: «εν ω μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν» και «μη κρίνετε ίνα μη κριθείτε». Το ίδιο υπογραμμίζει ο Απόστολος Παύλος με τα εξής: «συ τις ει ο κρίνων αλλότριον οικέτην; Τω ιδίω Κυρίω στήκει ή πίπτει». Όλα αυτά τα χωρία διευκρινίζονται σε μια άλλη παραβολή του Χριστού, τ ο υ π ο ν η ρ ο ύ δ ο ύ λ ο υ που ο Ματθαίος την παρουσιάζει στο κεφ. 18.26-35: «...δούλε πονηρέ, πάσαν την οφειλήν εκείνην αφήκά σοι, επεί παρεκάλεσάς με` ουκ έδει και σε ελεήσαι τον σύνδουλόν σου, ως και εγώ σε ελέησα;... Ούτω και ο πατήρ μου ο επουράνιος ποιήσει υμίν, εάν μη αφήτε έκαστος τω αδελφώ αυτού από των καρδιών υμών τα παραπτώματα αυτών».
Εκείνο που μας εμποδίζει ν’ αντιμετωπίσουμε την κρίση του Θεού δεν είναι μόνο το ότι είμαστε δειλοί και φερόμαστε κακόβουλα απέναντι στο Θεό και στη ζωή. Το 24ο και το 25ο κεφάλαιο στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου καθώς και τα παράλληλα κεφάλαια στα άλλα Ευαγγέλια μας τονίζουν μερικά ακόμα σημεία.
επισκόπου Anthony Bloom, Πορεία και Συνάντηση, Εκδ. Ακρίτας
