- Γιατί οι άνθρωποι πρέπει να γίνονται εθελοντές αιμοδότες;
Το ασφαλές αίμα σώζει ζωές. Χιλιάδες άνθρωποι θα πέθαιναν κάθε μέρα, αν κάποιοι άλλοι δε δώριζαν το αίμα τους. Πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν κάποιους που μπορεί να πέθαιναν, αν κάποιο άλλο άτομο δεν τους είχε δώσει το δώρο της ζωής- το ασφαλές αίμα.
Οι περισσότερες μεταγγίσεις αίματος γίνονται σε:
• γυναίκες, για την αντιμετώπιση της αιμορραγίας, μιας επιπλοκής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης,
• παιδιά με σοβαρή μορφή αναιμίας,
• θύματα τροχαίων ή άλλων ατυχημάτων,
• καρκινοπαθείς και ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.
Παγκοσμίως, κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 600.000 γυναίκες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το 25% αυτών των θανάτων, οφείλεται στην απώλεια αίματος. Πολλές απ΄ αυτές τις ζωές θα είχαν σωθεί, αν ήταν διαθέσιμο αρκετό ασφαλές αίμα.
-Τι είναι το αίμα και πού χρησιμοποιείται;
Το κόκκινο υγρό που καλείται αίμα αποτελείται από αρκετά διαφορετικά συστατικά, καθένα από τα οποία επιτελεί μια συγκεκριμένη λειτουργία. Το αίμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί εν συνόλω ή να διαχωριστεί στα συστατικά του. Αυτά μπορούν να διατεθούν για συγκεκριμένους σκοπούς, έτσι ώστε κάθε μονάδα αίματος που δωρίζεται, να μπορεί να παρέχεται σε περισσότερους από έναν ασθενείς.
Το αίμα στο σύνολό του χρησιμοποιείται κατά κανόνα, για τη θεραπεία ανθρώπων που, στην πλειοψηφία τους, χρειάζονται τη ισόβια σωτήρια για τη ζωή τους μετάγγιση αίματος.
Τα συστατικά του αίματος:
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια χρησιμοποιούνται ευρέως, για να αναπληρώνουν την απώλεια αίματος που προκαλείται από αιμορραγία κατά τη γέννα, κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης και κατά τη πρόκληση ατυχημάτων. Η μετάγγιση ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί επίσης να είναι σωτήρια για τη ζωή ασθενούς που πάσχει από συγκεκριμένους τύπους αναιμίας.
Τα αιμοπετάλια αποτελούν πολύ μικρά κύτταρα τα οποία είναι πολύ βασικά για την πήξη του αίματος. Αν ο αριθμός αιμοπεταλίων ενός ατόμου είναι χαμηλός, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εύκολη δημιουργία μωλώπων και σε μεγάλη αιμορραγία. Οι ασθενείς που έχουν λευχαιμία ή ανεπάρκεια μυελού των οστών, συνήθως έχουν χαμηλό ποσοστό αιμοπεταλίων και χρειάζονται αιμοπετάλια, για τη σωστή λειτουργία του αίματός τους.
Το πλάσμα , το κιτρινωπό υγρό, στο οποίο τα αιμοσφαίρια αιωρούνται, συνήθως υποβάλλεται σε επεξεργασία για να παράγει ζωτικά συστατικά του αίματος.
- Ποιες ομάδες αίματος χρειάζονται;
Υπάρχουν τέσσερις βασικές ομάδες αίματος: η Ο, Α, Β και η ΑΒ.
Το αίμα όλων των ομάδων είναι πάντοτε απαραίτητο. Ωστόσο, υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση για την ομάδα Ο, γιατί είναι η συχνότερα απαντώμενη και επιπλέον γιατί μπορεί να παρασχεθεί σε ασθενείς που έχουν άλλη ομάδα αίματος.
- Τι είναι το ασφαλές αίμα;
Το ασφαλές αίμα είναι το αίμα το οποίο δε βλάπτει το άτομο στο οποίο μεταγγίζεται. Το ασφαλές αίμα μπορεί να αποβεί σωτήριο για τη ζωή κάποιων ανθρώπων, αλλά το μη ασφαλές αίμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ασθένειες ή ακόμη και θάνατο του δέκτη.
Το αίμα είναι μη ασφαλές, όταν τη στιγμή της δωρεάς υπάρχει στο αίμα του δότη οποιαδήποτε μόλυνση, η οποία θα μπορούσε να μεταδοθεί από τη μετάγγιση ή μέσω οποιωνδήποτε προϊόντων που έχουν παραχθεί από το αίμα. Οι μολύνσεις που μπορεί να μεταδοθούν από το αίμα είναι οι εξής:
* HIV , συμπεριλαμβανομένου και του AIDS
* Ηπατίτιδα Β
* Ηπατίτιδα C
* Σύφιλη
* Νόσος Chagas
* Ελονοσία
- Ποιοι μπορούν να δίνουν αίμα;
Άνθρωποι που μπορούν να γίνουν αιμοδότες είναι εκείνοι των οποίων η υγεία βρίσκεται σε καλή κατάσταση και δεν πάσχουν από κάποια ασθένεια, η οποία θα μπορούσε να μεταδοθεί μέσω του αίματός τους.
Η ηλικία κατά την οποία οι άνθρωποι μπορούν να δίνουν αίμα ποικίλλει από χώρα σε χώρα, αλλά συνήθως αρχίζει από την ηλικία των 17 ετών. Και φθάνει ως τα 65.
Εφόσον τα κριτήρια για το ασφαλές αίμα πληρούνται , πολλά ιατρικά κέντρα δέχονται δωρεά αίματος από ανθρώπους που βρίσκονται στην ηλικία των 16 και επεκτείνουν το ανώτατο όριο ηλικίας μετά τα 65.
- Ποιοι δε πρέπει να δίνουν αίμα;
Δε πρέπει να δίνετε αίμα, αν υπάρχει το ενδεχόμενο η αιμοδοσία να σας δημιουργήσει πρόβλημα υγείας. Το πρώτο μέλημα της υπηρεσίας μετάγγισης αίματος είναι να διασφαλίσει την υγεία του αιμοδότη.
Δε θα πρέπει να δώσετε αίμα:
* Αν νιώθετε αδιάθετοι/-ες
* Αν είστε έγκυος ή ήσασταν έγκυος τον τελευταίο χρόνο
* Αν βρίσκεστε αντιμέτωποι/-ες με διάφορες νοσογόνες καταστάσεις, όπως καρδιακές παθήσεις, υψηλή ή χαμηλή πίεση, διαβήτη, επιληψία
* Αν παίρνετε συγκεκριμένα φάρμακα.
Ισως να έχετε τη δυνατότητα να δώσετε αίμα αργότερα. Ενδεχομένως , σε κάποιες περιπτώσεις, να αποκλειστείτε από την αιμοδοσία, για την προστασία της ίδια σας της υγείας.
- Ποιοι είναι οι ασφαλέστεροι δότες αίματος;
Οι εθελοντές δότες που δεν πληρώνονται και οι οποίοι δίνουν αίμα σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι οι ασφαλέστεροι δότες αίματος. Έρευνες σε πολλές χώρες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που δίνουν αίμα ελεύθερα και χωρίς να περιμένουν κάποια χρηματική αμοιβή δεν έχουν λόγο να αποκρύψουν πληροφορίες για την υγεία τους και για τον τρόπο ζωής τους, οι οποίες ενδέχεται να τους καταστήσουν ακατάλληλους για δωρεά αίματος, είτε προσωρινά είτε μόνιμα. Το βασικό τους κίνητρο είναι να βοηθήσουν άλλους ανθρώπους και να αποκομίσουν όχι οικονομικό όφελος, αλλά ηθική ικανοποίηση γιατί έσωσαν μια ανθρώπινη ζωή.
Οι « οικογενειακοί» ή οι «αντικαταστάτες» δότες δωρίζουν αίμα μόνο όταν κάποιο μέλος της οικογένειας ή του κοντινού τους περιβάλλοντος χρειάζεται μετάγγιση αίματος. Έχει αποδειχθεί ότι το αίμα τους είναι λιγότερο ασφαλές από των ανθρώπων που δίνουν το αίμα τους εθελοντικά, γιατί ενδέχεται να βρίσκονται υπό πίεση να δώσουν αίμα, ενώ δεν είναι κατάλληλοι για κάτι τέτοιο.
Όπου δεν είναι δυνατό να βρεθεί ένα μέλος της οικογένειας, για να δώσει αίμα, οι συγγενείς μπορεί να πληρώσουν κάποιο άλλο άτομο, για να το κάνει αυτό. Αυτή η πράξη συνιστά ένα «κρυμμένο» σύστημα πληρωμής καθώς, πολύ συχνά, υπάρχουν λίγοι παρόντες συγγενείς, την ώρα της ανάγκης για αίμα.
Οι άνθρωποι που δίνουν αίμα επί πληρωμή μπορεί να βλάψουν την ίδια τους την υγεία εξαιτίας της συχνότερης από τη συνιστώμενη αιμοδοσίας και να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των αιμοληπτών αποκρύπτοντας πληροφορίες για την υγεία τους.
Η ζωή κάθε ασθενούς που λαμβάνει αίμα εξαρτάται από την ειλικρίνεια και την τιμιότητα του δότη.
- Ποια διαδικασία ακολουθείται κατά την αιμοδοσία;
Ανεξάρτητα από το αν είναι η πρώτη φορά που δίνετε αίμα ή από το αν είστε τακτικός δότης, η Υπηρεσία μετάγγισης αίματος πρέπει να βεβαιωθεί ότι δε θα πάθετε κανένα κακό, αν δώσετε αίμα. Πρέπει, επίσης, να ελέγξει αν το αίμα σας θα είναι ασφαλές για το άτομο στο οποίο θα γίνει η μετάγγιση.
Έτσι, πριν δώσετε αίμα, θα απαντήσετε σε κάποιες ερωτήσεις για το ιατρικό ιστορικό σας, την τωρινή σας υγεία και τον τρόπο ζωής σας. Οι ερωτήσεις θα γίνουν για να διασφαλιστεί η δική σας υγεία αλλά και η υγεία του ανθρώπου που θα λάβει το αίμα σας. Οποιαδήποτε προσωπική πληροφορία σάς ζητηθεί θα κρατηθεί απόρρητη.
Συνήθως χρειάζονται περίπου 10 λεπτά για να δώσετε μια μονάδα αίματος.
Αφού ξεκουραστείτε για 10 ή 15 λεπτά και πάρετε ένα αναψυκτικό, θα είστε ικανοί/-ες να επιστρέψετε στις κανονικές σας δραστηριότητες, αν και θα πρέπει να αποφύγετε τις κοπιαστικές εργασίες για το υπόλοιπο της ημέρας. Θα πρέπει να πιείτε πολλά υγρά για τις επόμενες 24 ώρες και το αίμα θα αναπληρωθεί.
- Πόσο αίμα θα σας πάρουν;
Στις περισσότερες χώρες, ο όγκος που λαμβάνεται είναι 450 χιλιοστόλιτρα, δηλ. λιγότερο από 10% της συνολικής ποσότητας του αίματός σας (ένας μέσος ενήλικας έχει 4,5 με 5,5 λίτρα αίμα). Σε κάποιες χώρες, λαμβάνονται 250 χιλιοστόλιτρα αίματος.
Το αίμα θα αναπληρωθεί σε περίπου 36 ώρες και ο συνολικός αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων θα επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα σε 21 ημέρες.
- Υπάρχουν κίνδυνοι κατά την αιμοδοσία;
Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος να προσβληθείτε από κάποια ασθένεια, όπως από τον HIV , την ηπατίτιδα Β ή Γ, κατά την αιμοδοσία, γιατί χρησιμοποιείται αποστειρωμένο υλικό μιας χρήσεως για κάθε αιμοδότη.
Θυμηθείτε ότι θα πρέπει να γίνετε δότες αίματος, μόνο όταν είστε υγιείς και σε καλή φυσική κατάσταση. Η αιμοδοσία είναι πολύ ασφαλής διαδικασία.
- Πόσο συχνά μπορώ να δίνω αίμα;
Οι υγιείς ενήλικες μπορούν να δίνουν αίμα τακτικά. Στις περισσότερες χώρες, οι άνδρες μπορούν να δίνουν αίμα κάθε 3 μήνες και οι γυναίκες κάθε 4.
-Γιατί πρέπει να δίνω αίμα τακτικά;
Όταν πολλοί άνθρωποι δίνουν αίμα τακτικά, στην Υπηρεσία μετάγγισης υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες ποσότητες από κάθε ομάδα αίματος, ικανές να καλύψουν τις ανάγκες της χώρας.
Χωρίς τακτικούς δότες αίματος, πολλοί άνθρωποι θα πέθαιναν, επειδή δε θα υπήρχε αρκετό διαθέσιμο αίμα.
Οι τακτικοί εθελοντές δότες αίματος είναι ασφαλέστεροι από άλλους δότες, συμπεριλαμβανομένων και των εθελοντών που δίνουν για πρώτη φορά αίμα, γιατί κατανοούν τη σπουδαιότητα του ασφαλούς αίματος.
Επίσης, είναι περισσότερο πιθανό οι τακτικοί δότες . Είναι πιθανότερο οι τακτικοί δότες να ανταποκριθούν στις εκκλήσεις για αιμοδοσία σε επείγουσες περιπτώσεις όταν απαιτούνται μεγάλες ποσότητες αίματος ή όταν τα αποθέματα είναι λίγα, όπως σε περιόδους διακοπών.
- Τι τεστ γίνονται στο αίμα που δωρίζεται, πριν τη μετάγγιση;
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ( World Health Organisation - WHO ) συνιστά να εξετάζεται το αίμα που δωρίζεται, για τις παρακάτω ασθένειες, που μπορεί να μεταδοθούν μέσω της μετάγγισης αίματος:
• HIV
• Ηπατίτιδα Β
• Σύφιλη
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ( WHO ) επίσης συστήνει ότι, το αίμα που δωρίζεται, πρέπει να ελέγχεται και για άλλες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των εξής:
* Ηπατίτιδα C
* Νόσος Chagas
* Ελονοσία
Υπάρχει επάρκεια αίματος; Σε τι ποσοστό γίνονται οι εισαγωγές από το εξωτερικό;
Στη χώρα μας χρειαζόμαστε ετησίως περίπου 650.000 μονάδες αίματος για την κάλυψη των μεταγγίσεων των ασθενών σε σύνολο 62.200 κλινών.
Το έτος 2008, συλλέξαμε 636.750 μονάδες ολικού αίματος και 18.367 μονάδες αιμοπεταλίων αυτόματης μηχανικής αφαίρεσης. Από το σύνολο των μονάδων ολικού αίματος, 30.190 μονάδες (4,7%) εισήχθησαν από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό.
Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν ότι, παρά τις προσπάθειες για αύξηση της εθελοντικής αιμοδοτικής προσφοράς, δεν καταφέραμε να γίνουμε αυτάρκεις σε αίμα.
Από τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης προκύπτει ότι περίπου 50% του αιμοδοτικού δυναμικού της Χώρας μας προέρχεται από τις τάξεις των εθελοντών αιμοδοτών. Οι υπόλοιποι αιμοδότες δίνουν αίμα για το συγγενή ή το φίλο. Και είναι άνθρωποι που αιμοδοτούν σποραδικά. Αντίθετα οι εθελοντές αιμοδότες είναι περισσότερο συνειδητοποιημένοι, είναι ενήμεροι για τις ανάγκες αίματος στα νοσοκομεία και προσφέρουν αίμα για τον άγνωστο συνάνθρωπο.
Οι τακτικοί εθελοντές αιμοδότες και αιμοδότριες στηρίζουν το αιμοδοτικό σύστημα της χώρας, γιατί είναι πάντοτε πρόθυμοι και προσφέρουν αίμα κάθε 3-6 μήνες. Με τον τρόπο αυτό επιτρέπουν τον καλύτερο προγραμματισμό των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας για τον έλεγχο, την επεξεργασία και τη διανομή των προϊόντων αίματος, στηρίζοντας τα χειρουργικά, ορθοπεδικά, αιματολογικά-ογκολογικά, παθολογικά και παιδιατρικά τμήματα των νοσοκομείων.
Συγκριτικά με τις πλέον προηγμένες χώρες της Ευρώπης, το επίπεδο του εθελοντισμού στη Χώρα μας είναι ακόμα χαμηλό και θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την εκπλήρωση ενός όχι μόνο εθνικού, αλλά παγκόσμιου στόχου: «100% ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ».
