γία και Μεγάλη Εβδομάδα
Η εβδομάδα πριν το Πάσχα ονομάστηκε Μεγάλη από τους πρώτους κιόλας χριστιανικούς αιώνες κι αυτό γιατί, όπως μας εξηγεί ο Αγ. Ιω. ο Χρυσόστομος, μεγάλα και κοσμοσωτήρια γεγονότα συνέβησαν στη διάρκειά της. Κέντρο αυτών των γεγονότων είναι βεβαίως τα άγια και άχραντα Πάθη, η θεόσωμη Ταφή και η ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου.
Κατανυκτικές ακολουθίες
Η υμνολογία και τα αγιογραφικά αναγνώσματα της Μ. Εβδομάδας είναι ιδιαιτέρως κατανυκτικά και μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να ζήσουμε κυριολεκτικά τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου. Λέει χαρακτηριστικά ένας ύμνος: "Συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν… ίνα και συζήσωμεν αυτώ…"
Κυριακή των Βαΐων
Γιορτάζουμε τη θριαμβευτική είσοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, κατά την οποία ο λαός έκπληκτος από το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου που είχε προηγηθεί υποδέχτηκε τον Χριστό κρατώντας κλαδιά φοινίκων και βάγια.
Σε ανάμνηση εκείνης της υποδοχής κρατάμε κι εμείς αυτή τη μέρα κλαδιά από δάφνη και φοίνικα υποδεχόμενοι τον Κύριο όχι σαν ένα θριαμβευτή, κοσμικό βασιλιά, όπως τον φαντάζονταν οι Ιουδαίοι, αλλά σαν αιώνιο, πνευματικό βασιλιά.
Η είσοδος, όμως, του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα ήταν και η αρχή της πορείας Του προς το Πάθος. Ήδη οι αρχιερείς και οι Φαρισαίοι είχαν αποφασίσει τη θανάτωσή Του και ο Ιούδας την προδοσία.
Ο Νυμφίος
Γι’ αυτό και η Κυριακή των Βαΐων είναι ταυτόχρονα και η έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας. Αυτό είναι εμφανέστερο στον Εσπερινό όπου η Εκκλησία στολίζεται πένθιμα, οι ιερείς φορούν σκουρόχρωμα άμφια σε ένδειξη πένθους. Μπροστά στην Ωραία Πύλη τοποθετείται η εικόνα του Νυμφίου στην οποία ο Χριστός φέρει ακάνθινο στεφάνι.
Σύντομα σχόλια:
«Ο πρώτος Αδάμ απέτυχε να νικήσει το διάβολο και πέθανε. Τώρα ο νέος Αδάμ νικά τον διάβολο και τον θάνατο, που ήταν συνέπεια της αμαρτίας. Γι’ αυτό, αν ο άνθρωπος το θελήσει και ενωθεί με τον Χριστό, μπορεί να νικήσει τον διάβολο και τον θάνατο». (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος)
«Ο Χριστός, ο πραγματικός ιατρός των ανθρώπων, με τα όμοια ιατρικά φάρμακα θεραπεύει τις όμοιες ασθένειες. Με την πτωχεία Του ιατρεύει την πτωχεία του Αδάμ, με την δική Του ύβρη, την ύβρη εκείνου, με τον θάνατό Του θεραπεύει τον θάνατο του Αδάμ και με την δική Του ταφή θεραπεύει την ταφή του προπάτορος. Ακόμη, επειδή ο Αδάμ κατέβηκε στον Άδη, ο Χριστός πήγε μέχρις εκεί για να τον ελευθερώσει». (Άγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Ο Χριστός με την ενανθρώπηση και τη θυσία Του πάνω στον Σταυρό έδειξε τη μεγάλη Του αγάπη για το ανθρώπινο γένος. Γι’ αυτό χαρακτηρίζεται «νυμφίος της Εκκλησίας».
«Το σκότος και η θλίψη της Μεγάλης Παρασκευής είναι για μας κάτι το πραγματικό, ζωντανό και σύγχρονο· μπορούμε να κλαίμε κάτω από τον Σταυρό και να δοκιμάζουμε το καθετί που έλαβε χώρα σ’ αυτόν τον θρίαμβο του κακού, της δολιότητας, της δειλίας, της προδοσίας· μπορούμε να αντικρύζουμε το ζωοδόχο Τάφο το Μέγα Σάββατο με συγκίνηση και ελπίδα. Κι έτσι μπορούμε κάθε χρόνο να γιορτάζουμε το Πάσχα, την Ανάσταση. Επειδή το Πάσχα δεν είναι η ανάμνηση ενός γεγονότος του παρελθόντος. Είναι η πραγματική και χαρμόσυνη συνάντηση μ’ Αυτόν, που οι καρδιές μας Τον είχαν γνωρίσει και Τον είχαν συναντήσει από καιρό, ως ζωή και φως». (π. Αλέξανδρος Σμέμαν)
Ύμνοι Μεγάλης Εβδομάδας
Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός
και μακάριος ο δούλος, όν ευρήσει γρηγορούντα
ανάξιος δε πάλιν, όν ευρήσει ραθυμούντα.
Βλέπε ούν, ψυχή μου, μή τω ύπνω κατενεχθής,
ίνα μή τω θανάτω παραδοθής και της βασιλείας έξω κλεισθής,
αλλά ανάνηψον κράζουσα:
Άγιος, άγιος, άγιος ει ο Θεός, διά της Θεοτόκου ελέησον ημάς.
Ο Νυμφίος Χριστός θα έρθει ξαφνικά στη μέση της νύχτας. Ευτυχισμένος θα είναι ο δούλος που ο Κύριος θα τον βρει να αγρυπνά, ανάξιος, όμως, θα είναι εκείνος που θα τον βρει να είναι αμελής. Πρόσεχε, λοιπόν, ψυχή μου να μην καταληφθείς από (πνευματικό) ύπνο, για να μην παραδοθείς στο θάνατο (της αμαρτίας) και μείνεις έξω απ’ τη Βασιλεία (των Ουρανών). Αλλά φρόντισε να συνέλθεις και φώναξε: Άγιος, Άγιος, Άγιος είσαι Συ ο Θεός` με τη βοήθεια της Θεοτόκου ελέησέ μας.
«Τόν νυμφωνά σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον
και ένδυμα ουκ έχω, ίνα εισέλθω εν αυτώ·
λάμπρυνόν μου την στολήν της ψυχής, φωτοδότα, και σώσον με».
Την αίθουσα των Γάμων Σου, Σωτήρα μου, τη βλέπω στολισμένη, αλλά εγώ δεν έχω κατάλληλη ενδυμασία για να μπω σ’ αυτή. Κύριε, Εσύ που χορηγείς το φως, κάνε λαμπρή και φωτεινή τη στολή της ψυχής μου και σώσε με.
Τα εγκώμια
Α’ στάση
Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ,
και θανάτω σου τον θάνατον ώλεσας
και επήγασας τω κόσμω την ζωήν!
Εσύ, Χριστέ, η Ζωή, κατατέθηκες σε τάφο και με τον θάνατό Σου κατέστρεψες τον θάνατο και έκανες να πηγάσει από αυτόν στον κόσμο η ζωή!
Η ζωή πώς θνήσκεις; Πώς και τάφω οικείς;
Του θανάτου το βασίλειον λύεις δε
και του Άδου τους νεκρούς εξανιστάς!
Πώς γίνεται να πεθαίνεις Εσύ, που είσαι η ζωή; Πώς γίνεται να κατοικείς σε τάφο; Όμως καταλύεις το βασίλειο του θανάτου και ανασταίνεις τους νεκρούς που είναι αιχμάλωτοι του Άδη!
Αληθής και πόλου και της γης βασιλεύς,
ει και τάφω σμικροτάτω συγκέκλεισαι,
επεγνώσθης πάση κτίσει, Ιησού!
Ολόκληρη η κτίση σε γνώρισε σαν αληθινό βασιλιά του ουρανού και της γης, Ιησού, παρόλο που κλείστηκες σε έναν πάρα πολύ μικρό τάφο!
Γ’ στάση
Αι γενεαί πάσαι, ύμνον τη ταφή Σου,
προσφέρουσι, Χριστέ μου.
Όλες οι ανθρώπινες γενιές προσφέρουν ύμνο στην Ταφή Σου, Χριστέ μου.
Καθελών του Ξύλου, ο Αριμαθαίος
εν Τάφω Σε κηδεύει.
Αφού Σε κατέβασε από το Ξύλο του Σταυρού ο Αριμαθαίος Ιωσήφ, Σε κηδεύει σε Τάφο.
Ω! γλυκύ μου έαρ! Γλυκύτατόν μου τέκνον!
Πού έδυ Σου το κάλλος;
Ω! γλυκειά μου άνοιξη! Γλυκύτατο παιδί μου! Πού έδυσε, σαν τον ήλιο, η ομορφιά Σου;
Έρραναν τον Τάφον, αι μυροφόροι μύρα,
λίαν πρωΐ ελθούσαι.
Έρραναν με μύρα τον Τάφο του Χριστού οι Μυροφόρες, αφού ήρθαν πάρα πολύ πρωΐ.
Χριστός ανέστη εκ νεκρών,
θανάτω θάνατον πατήσας
και τοις εν τοις μνήμασι,
ζωήν χαρισάμενος.
Ο Χριστός αναστήθηκε απ’ τους νεκρούς, καταπατώντας με το θάνατό του το θάνατο και χαρίζοντας τη Ζωή σε όσους βρίσκονταν μέσα στα μνήματα.