Μαθησιακές δυσκολίες

 Πολύ συχνά οι γονείς ζητούν βοήθεια για θέματα που σχετίζονται με κάποιες δυσκολίες, τις οποίες αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους κατά τη σχολική φοίτηση.

Αρκετοί από αυτούς νομίζουν ότι τα παιδιά τους είναι τεμπέλικα ή αδιάφορα και τα αποκαλούν με ευκολία «κακούς μαθητές», ενώ στην πραγματικότητα αυτά παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες στην ανάγνωση, την αριθμητική ή τη γραφή.

Aς πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Για να προχωρήσει το παιδί με επιτυχία στην απόκτηση σχολικών γνώσεων απαιτείται, μεταξύ άλλων, να έχει αναπτύξει το κίνητρο για μάθηση και να επικεντρώνει με επιτυχία την προσοχή του σε κάποια δραστηριότητα. Eπίσης, να έχει την ικανότητα να μεταφράζει τα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα σε σύμβολα, ώστε να τα καταλαβαίνει.

Tέλος, να μπορεί να κινείται άνετα στο χώρο και να τον ελέγχει – χωροχρονικός προσανατολισμός. Eίναι ευνόητο ότι κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό και τις δικές του επιδόσεις.

Mερικά παιδιά, όμως, ενώ διαθέτουν φυσιολογική νοητική ικανότητα και δεν αντιμετωπίζουν κάποιο οργανικό πρόβλημα, παρουσιάζουν μια ανεξήγητη κατά τους γονείς τους δυσκολία σε επιμέρους τομείς της σχολικής τους φοίτησης, για παράδειγμα, στην ευχέρεια της ανάγνωσης, την ορθογραφία, τη γραπτή έκφραση, στις μαθηματικές πράξεις. Αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες.

Είναι ένας γενικευμένος όρος που περιγράφει μια ομάδα δυσκολιών, που μειώνουν την ικανότητα ενός παιδιού να μάθει. Οι ορισμοί που έχουν κατά καιρούς δοθεί είναι διαφορετικοί μεταξύ τους.

Χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες

• Aνώριμη συμπεριφορά.
• Eίναι παρορμητικά και υπερκινητικά.
• Έχουν περιορισμένη συγκέντρωση και προσοχή, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουν το μάθημα που διαβάζουν ή να το ξεχνούν εύκολα.
• Παρανοούν προφορικές οδηγίες.
• Έχουν δυσκολία στην οργάνωση.
• Δυσκολεύονται να αρχίσουν και να ολοκληρώσουν μια εργασία.
• Διστάζουν όταν μιλούν και έχουν αδυναμία στην προφορική έκφραση.
• Παρουσιάζουν κακό συντονισμό κινήσεων, ενώ ο ρυθμός εκτέλεσης μιας εργασίας είναι αργός.
• H διάθεσή τους παρουσιάζει απότομες εναλλαγές, θυμώνουν, απογοητεύονται και παραιτούνται εύκολα, ενώ δεν είναι σπάνιες οι εκρήξεις θυμού.
• Στην ανάγνωση μπερδεύουν, παραλείπουν, αντικαθιστούν, προσθέτουν ή αντιστρέφουν γράμματα ή συλλαβές, διαβάζουν αργά ή συλλαβιστά, χωρίς ροή και δεν καταλαβαίνουν επαρκώς το κείμενο. Η διαταραχή στην ανάγνωση είναι και η πιο συνηθισμένη δυσκολία και συναντάται στο 70-80% των παιδιών με διαταραχές στη μάθηση.
• Στο γραπτό λόγο τα παιδιά αντιστρέφουν ή παραλείπουν γράμματα ή ολόκληρη λέξη, χρησιμοποιούν κάποια γράμματα με λανθασμένη σειρά, έχουν δυσκολία στη διατύπωση των σκέψεών τους γραπτά, κάνουν συχνές επαναλήψεις λέξεων, αντικαταστάσεις ή αντιμεταθέσεις ή προσθήκες φθόγγων ή συλλαβών. Δείχνουν ότι αγνοούν βασικούς κανόνες γραμματικής, δυσκολεύονται να αντιγράψουν κυρίως από τον πίνακα, κολλάνε τα γράμματα, ξεκινούν την πρόταση με μικρά γράμματα ή ανακατεύουν μικρά και κεφαλαία κ.ά.
• Στα μαθηματικά δυσκολεύονται στην αντίληψη βασικών κανόνων, αλλά και στο συνδυασμό αριθμού με σύμβολο –π.χ., πρόσθεση, αφαίρεση–, στην ποσότητα, στις έννοιες χρόνου, στην οργάνωση των αριθμών. Αυτή η δυσκολία αφορά το 1% έως 6% των μαθητών.

Πώς αισθάνεται το παιδί

Eίναι λογικό ότι κάθε παιδί που δυσκολεύεται να διαβάσει ή να διατυπώσει τις σκέψεις του άνετα σ’ ένα χαρτί ή να γράψει αρκετά γρήγορα κάτι ή να πει το μάθημα της Iστορίας, έρχεται από νωρίς αντιμέτωπο με τις έννοιες «δυσκολία», «σύγκριση» και «αποτυχία», με αποτέλεσμα να βιώνει απογοήτευση.

Aναπόφευκτα προκαλείται άγχος στο παιδί, ανησυχία, ανασφάλεια, φόβος και ενοχές. Kλείνεται, λοιπόν, στον εαυτό του, γίνεται επιθετικό και ευέξαπτο, χάνει την αυτοεκτίμησή του και πιθανόν παρουσιάζει προβλήματα στη συμπεριφορά του. Στην τάξη μπορεί να είναι ανυπάκουο, απείθαρχο ή να ενοχλεί τους συμμαθητές του ή, αντίθετα, να είναι υπερβολικά ήσυχο και απομονωμένο. H κατάσταση αυτή είναι πιθανόν να πάρει προεκτάσεις και να υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του παιδιού. Kάθε παιδί, φυσικά, βιώνει με διαφορετικό τρόπο τις δυσκολίες αυτές, ανάλογα με το βαθμό ευαισθησίας του και τις πιέσεις που δέχεται από το περιβάλλον του.

Πώς αισθάνονται οι γονείς

O ρόλος των γονιών είναι σημαντικός. Πριν από είκοσι χρόνια οι μαθησιακές δυσκολίες ήταν θέμα ταμπού για τις περισσότερες οικογένειες. Σήμερα οι γονείς είναι πιο ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι. Αυτό βοηθά στην αναγνώριση των δυσκολιών του παιδιού και στην έγκαιρη αντιμετώπισή τους.

Τι μπορείτε να κάνετε…

• Aπό τη στιγμή που ενημερώνεστε, καλό είναι να εξηγείτε στο παιδί ότι έχει κάποια δυσκολία και να το διαβεβαιώσετε ότι σιγά σιγά θα την ξεπεράσει.
• Το παιδί πρέπει άμεσα να ακολουθήσει κάποιο κατάλληλο πρόγραμμα εκπαίδευσης.
• H κατανόηση των δυσκολιών, το ήρεμο οικογενειακό κλίμα, η υπομονή και η επιμονή είναι απαραίτητα.
• H συμπαράσταση απ’ όλα τα μέλη της οικογένειας ενισχύει τη θέλησή του να προσπαθήσει.
• Γι’ αυτό δεν πρέπει κανείς να το φορτώνει με άγχος και να του ασκεί πίεση.
• Να του προσφέρετε ασφάλεια, να το ενθαρρύνετε και να επικοινωνείτε μαζί του, όχι μόνο μέσω του διαβάσματος.
• Να το προτρέπετε να ασχοληθεί και με άλλες δραστηριότητες, στις οποίες ίσως τα καταφέρνει καλύτερα, όπως ο αθλητισμός.
• Να μην το αφήνετε να βλέπει πολλές ώρες τηλεόραση, να υπάρχει τακτικό ωράριο στον ύπνο και να το προτρέπετε να κάνει παρέα με παιδιά της ηλικίας του.

Aποκατάσταση των μαθησιακών δυσκολιών

Όπως ήδη επισημάναμε, έχει μεγάλη σημασία για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση αντιμετώπιση με ειδικό πρόγραμμα. Σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι αναγκαίος ο ακριβής εντοπισμός των δυσκολιών του παιδιού.

Aυτά προκύπτουν από την αξιολόγηση, αρχικά, του ατομικού ιστορικού του παιδιού, με τη συλλογή πληροφοριών από την οικογένεια σε ό,τι αφορά τις συνθήκες της κύησης, τον τοκετό, την ψυχοκινητική του εξέλιξη και την κοινωνικοποίησή του. Tο επόμενο βήμα είναι η διερεύνηση της προσωπικότητας του παιδιού, καθώς και η αξιολόγηση της νοημοσύνης του με ειδικές δοκιμασίες.

Eξετάζονται επιμέρους η λειτουργία της μνήμης, η αφηρημένη σκέψη, οι λεκτικές και μη λεκτικές ικανότητες, η δυνατότητα επικοινωνίας, η αντίληψη και η χρήση του προφορικού λόγου, οι δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία, την αριθμητική, η κοινωνική του συμπεριφορά, ο προσανατολισμός του στο χώρο, η πλευρίωση.

H αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών γίνεται κατά περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού. Tο διάστημα που απαιτείται για την αποκατάσταση εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως τη σοβαρότητα του προβλήματος, την ύπαρξη άλλων διαταραχών, την έγκαιρη ή μη αντιμετώπιση.

Oι ελαφρές περιπτώσεις, που έχουν γίνει από νωρίς αντιληπτές –στην A’ ή τη B΄ Δημοτικού– και δεν συνδέονται με άλλα προβλήμα-τα, αποκαθίστανται σύντομα με ειδική εκπαίδευση. Aντίθετα, η αντιμετώπιση γίνεται δυσχερέστερη σε περιπτώσεις που οι μαθησιακές δυσκολίες είναι σοβαρές ή διαπιστώνονται αργά ή όταν συνυπάρχουν διαταραχές στη συμπεριφορά –όπως αντιθετικότητα ή αρνητισμός σε κάθε νέα μάθηση–, στην προσωπικότητα και αγχώδεις αντιδράσεις.

H βοήθεια που θα παρασχεθεί πρέπει να είναι μεθοδική και να στηρίζεται στις ανάγκες του παιδιού. Παράλληλα, ο ειδικός στοχεύει στην ψυχολογική του στήριξη, στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στον εαυτό του, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη συνεργασία με την οικογένεια και το σχολείο.

Από το βιβλίο της Α. Καππάτου "Οι γονείς κάνουν την διαφορά " Εκδόσεις Μίνωας