Ένα από τα προβλήματα που έχουμε σαν γονείς, όσον αφορά στην ανατροφή των παιδιών μας είναι, ότι πολλές φορές τα παιδιά μας, μας λένε μικρά ή και μεγάλα ψέματα. Νομίζω πως δεν θα υπερβάλαμε αν λέγαμε, πως δεν υπάρχει παιδί -και άνθρωπος γενικά- που δεν έχει πει στη ζωή του ψέματα, ως παιδί. Και μάλιστα είναι από τα συνηθέστερα αμαρτήματα των παιδιών, που μας αναφέρουν στη Εξομολόγηση. Όμως και εμείς οι γονείς λέμε ψέματα, αλλά βρίσκουμε μια δικαιολογία ότι τα λέμε για το καλό τους, ή για να προφυλάξουμε κάποιον, από κάτι δυσάρεστο, π.χ. ο ένας γονιός συμμαχεί με το παιδί του και λένε και οι δύο ψέματα στον άλλο γονιό, για να καλύψουν μια κακή συμπεριφορά στο σχολείο, μια αποβολή, μια κοπάνα όπως συνηθίζουν να την λένε, κάποιους κακούς βαθμούς, ή διάφορα άλλα γεγονότα της καθημερινής μας ζωής. Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, διότι αν υπάρχει κρυφή συμπεριφορά των γονιών, διαταράσσεται όλη η ζωή της οικογένειας, και κατά κάποιον τρόπο δημιουργείται μια συμμαχία του παιδιού με τον ένα γονιό, ο οποίος ξέρει όλη την αλήθεια για τις κινήσεις του παιδιού, αλλά δεν τις ξέρει ο άλλος γονιός. Μια δικαιολογία είναι ότι, αν ο πατέρας μάθει κάποια αταξία του παιδιού μπορεί να αρχίσει να φωνάζει και να δημιουργήσει άσχημη ατμόσφαιρα. Αυτό ακούγεται εύλογο αλλά θα πρέπει να λάβουμε υπ΄ όψιν ότι, όταν αυτή η κατάσταση αληθεύει πράγματι θα δημιουργηθεί μεγάλη φασαρία, επειδή οι γονείς στην πράξη δεν έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητες που έχουν να συνεννοηθούν ως γονείς. Συχνό είναι και το φαινόμενο να νομίζουν οι γονείς, ότι δεν υπάρχει περιθώριο συνεννοήσεως μεταξύ τους και η μητέρα συνήθως συμμαχεί με παιδί για να ξέρει όλη την αλήθεια για τις κινήσεις του παιδιού και ο πατέρας να μην ξέρει δήθεν. γιατί θα γίνει έξαλλος. Στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει, επειδή είναι μια ψυχική ανάγκη της μητέρας να κάνει με το παιδί της συμμαχία και όχι με τον άντρα της. Υπάρχει δυσκολία των ιδίων των γονέων και άρνησή τους να προσεγγίσουν ο ένας τον άλλον. Αν αυτό γίνει, τότε αυτομάτως παύουν οι συμμαχίες αυτές, διότι το παιδί πραγματικά δεν αισθάνεται την ανάγκη να είναι πιο κοντά σε έναν από τους δύο, αλλά χρειάζεται να έχει εξίσου τις ίδιες αποστάσεις και από τους δύο γονείς, αυτό είναι το φυσιολογικό για κάθε παιδί. Να ξέρουν και οι δύο, τι ακριβώς γίνεται και να κανονίζουν την πορεία τους με βάση τις αρχές του σπιτιού. Όμως ενώ εμείς οι γονείς λέμε ψέματα, δεν ανεχόμαστε τα ψέματα των παιδιών μας και δεν ξέρουμε και ποιοι είναι λόγοι που τα ωθούν στο ψέμα. Πολλές φορές ισχυριζόμαστε οι γονείς, μετά ζήλου μάλιστα μεγάλου, ότι: «όλα μπορώ να τα ανεχθώ, αλλά δεν μπορώ το ψέμα», «δεν του επιτρέπω να μου λέει ψέματα», «του έχω ζητήσει να λέει πάντα την αλήθεια, αλλά δεν την λέει» και αν έχουμε και μια ανάλογη θρησκευτικότητα και μια γνώση της πίστεώς μας θυμόμαστε ότι το ψέμα απαγορεύεται σε μια από τις δέκα εντολές, που μια άλλη από τις δέκα εντολές είναι να μη σκοτώσουμε ή να μην κλέψουμε. Δηλ καταλαβαίνουμε πόσο ψηλά τοποθετεί το πρόβλημα ο Θεός, για όλους μας. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν εδώ να καταλάβουμε, αναφέροντας τρεις πιθανές αιτίες, τις πιο συνηθισμένες , που τα παιδιά μας, μας λένε ψέματα. Το ψέμα στο οποίο θα αναφερθούμε παρατηρείται κυρίως στη σχολική και εφηβική ηλικία.
Η πρώτη αιτία που τα παιδιά λένε ψέματα είναι το γεγονός ότι, για διαφόρους λόγους, η σχέση που έχουμε αναπτύξει με τα παιδιά μας είναι τέτοια, που δεν επιτρέπει στο παιδί μας να μας πει την αλήθεια. Συνήθως τα παιδιά λένε ψέματα για να καλύψουν, δυσάρεστα γεγονότα, ζημιές που έκαναν, αταξίες και παραβάσεις τους. Δεν λένε ποτέ όμως ψέματα, για να καλύψουν κάτι ευχάριστο. Φτιάχνουμε μια τέτοια σχέση με το παιδί μας, όπου το παιδί φοβάται να πει την αλήθεια , είτε διότι ξέρει από την πείρα του ότι θα ακολουθήσει μια πολύ σκληρή τιμωρία, δυσανάλογη με αυτό που έγινε, είτε διότι ξέρει ότι θα βιαστούμε να το τιμωρήσουμε,πριν καλά καλά καταλάβουμε τι συνέβη, πριν δηλ συζητήσουμε μαζί με το παιδί μας, για να μάθουμε για ποιο λόγο φέρθηκε έτσι. Πάντως όποια και αν είναι η αιτία, το παιδί από την εμπειρία του έχει πάρει το μήνυμα, ότι δεν μπορεί να αντέξει αυτά που θα ακολουθήσουν, και προστατεύει τον εαυτό του με το ψέμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: ανακαλύπτουμε εκ των υστέρων από την δασκάλα ή από συμμαθητές, ότι το παιδί είχε πει ψέματα για το πόση δουλειά είχαν να ετοιμάσουν στα μαθήματά τους για το σχολείο και είχε πει «δεν έχουμε τίποτε άλλο» Εδώ αξίζει να αναρωτηθούμε, μήπως το παιδί δεν το είπε αυτό απλά για να κερδίσει χρόνο και να παίξει, όπως είναι η εύκολη εξήγηση, αλλά μήπως, οι συνθήκες με τις οποίες διαβάζει είναι ένα βασανιστήριο και πολλές φορές μάλιστα συμμετέχουμε και εμείς σε αυτό. Το μήνυμα που θα πρέπει να πάρουμε από αυτή την πρώτη περίπτωση, όλοι όσους μας αξίωσε ο Θεός, να είμαστε «τσοπάνηδες στα πρόβατα του Θεού» , όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο π. Ιάκωβος, είναι τι κάνουμε ή τι δεν κάνουμε εμείς, ώστε να μη μπορεί το παιδί μας να πει την αλήθεια. Πολλοί επαγγελματίες λένε «κρύβω εισοδήματα από την εφορία επειδή το κράτος με κλέβει, προσπαθώ να αμυνθώ σε αυτό». Ας φανταστούμε ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει εδώ, δηλ, υπάρχει μια αιτία από πάνω , από εμάς που είμαστε η ηγεσία του σπιτιού και αυτή η αιτία δεν μας επιτρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Επομένως θα χρειαστεί να αναρωτηθούμε πολύ συχνά, για τα ψέματα που μας λέγονται, όπως και να αναρωτηθούμε για το ότι είμαστε όχι σπάνια(.) πολύ πιο επιεικείς για το ίδιο παράπτωμα προς ένα μας παιδί, και πολύ πιο αυστηροί, για το ίδιο ακριβώς παράπτωμα σε ένα άλλο μας παιδί. Έχει λεχθεί ότι η κακή σχέση των γονέων, έχει πάρα πολύ μεγάλη επίδραση στη συμπεριφορά γενικά του παιδιού. Δεν έχουμε καλές σχέσεις μεταξύ μας σαν ζευγάρια και από κει δημιουργούνται πολλά προβλήματα. Μια από τις αιτίες που λέει ψέματα το παιδί είναι και η «κακή» σχέση που έχουμε μεταξύ μας. Επειδή δεν είμαστε ικανοποιημένοι από την σχέση μας, αναζητούσαμε ένα τρόπο να απομακρυνθούμε και το πρόσχημα είναι το παιδί. Και δήθεν αυτό γίνεται για το καλό κιόλας του παιδιού, γιατί αλλιώς θα φάει ξύλο από τον πατέρα του. Άλλη περίπτωση που και οι δύο γονείς αποφασίζουν να πουν ψέματα π.χ. για να το δικαιολογήσουν στο σχολείο . Αυτό είναι πολύ σημαντικό θέμα. Το παιδί παίρνει ένα μάθημα για το ποιες είναι οι αξίες των γονιών και πόσο ελαστική είναι η συνείδησή τους. «Δεν πειράζει παιδί μου, που βαριόσουνα να πας στο σχολείο σήμερα, θα πάρουμε χαρτί από το γιατρό ότι ήσουν άρρωστο…», «δεν πειράζει που δεν διάβασες γιατί έπαιζες, θα σε δικαιολογήσω εγώ στη δασκάλα σου και θα πω ότι ήσουν αδιάθετο...».Η υπερπροστατευτικότητα προς τα παιδιά, που με κανένα τρόπο δεν θέλουμε να υποστούν τις συνέπειες των πράξεών τους, δεν βοηθά τα παιδιά να γίνουν υπεύθυνα . Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά έχουν την τάση να επηρεάζονται σε όλα τα θέματα, μέσω της μιμήσεως και της ταυτίσεως, με τους γονείς. Εάν το ψέμα είναι κάτι ασήμαντο για το γονιό, είναι πολύ πιθανό να γίνει κάτι ασήμαντο και για το παιδί. Εάν το ψέμα είναι κάτι σημαντικό για το γονιό, σίγουρα θα γίνει σημαντικό και για το παιδί .Είναι ο γονιός εκείνος, ο οποίος θα πει στο τηλέφωνο για τον άλλον ότι «δεν είναι εδώ, πάρτε τον αργότερα…», ενώ είναι εκεί . Είναι ο γονιός εκείνος, ο οποίος στο τηλέφωνο θα πει ψέματα για την δουλειά του, και όλα αυτά τα ακούει το παιδί από συζητήσεις και από τηλεφωνήματα και το παιδί ζει μέσα σε αυτά και βλέπει παράλληλα, ότι ο γονιός του γίνεται αυστηρός, δεν θέλει να ακούσει ψέμα από το παιδί του, αλλά ταυτόχρονα ο ίδιος αντιμετωπίζει τους άλλους με ψέματα πάρα πολύ συχνά. Λοιπόν η μίμηση και η ταύτιση, είναι σημαντικός παράγοντας. Δεν πρέπει να τον αγνοούμε. Μπορούμε να ασχοληθούμε σοβαρά με το ψέμα στα παιδιά μας, όταν εμείς ήδη το έχουμε βγάλει απέξω εντελώς από την καθημερινότητά μας. Διαφορετικά, θα πρέπει να αρχίσουμε από τους εαυτούς μας και να δούμε ποια είναι η δική μας σχέση με την αλήθεια, και ας μην το διασκεδάζουμε το θέμα, ότι εμείς έχουμε σοβαρούς λόγους που πρέπει να πούμε το ψέμα. Στα μάτια των παιδιών τα ψέματά τους είναι σοβαρά, τα ψέματά τους δεν λέγονται για πλάκα ή για αστείο. Όταν το παιδί με το ψέμα προστατεύει τον εαυτό του από μια υπερβολική ή άδικη τιμωρία, είναι πολύ σοβαρός λόγος. Πρέπει να προστατεύσει την ψυχική του υπόσταση από αυτά που θα ακολουθήσουν. Επομένως, για τον κόσμο του παιδιού ισχύει ό,τι και για τον κόσμο των μεγάλων, ότι τα ψέματα λέγονται για σοβαρούς λόγους, αλλά υπάρχει ταυτόχρονα μεγάλη ανάγκη επίσης να εξαλειφθούν, πρέπει να φύγουν από την ζωή μας. Αυτή είναι η δεύτερη αιτία που τα παιδιά λένε το ψέμα. Τώρα, στην εφηβική ηλικία παρουσιάζεται το φαινόμενο να λένε τα παιδιά μας ψέματα. Μερικοί γονείς παραπονιούνται. «Μέχρι τώρα τα συζητούσαμε όλα, είμαστε φίλοι, αλλά κάποια στιγμή άρχισε το παιδί να λέει ψέματα και δεν μπορούμε να καταλάβουμε που οφείλεται αυτό. Ποιος λόγος να λέει ψέματα; εφόσον ξέρει ότι δεν πρόκειται να το τιμωρήσουμε, δεν πρόκειται να έχει επιπτώσεις το ψέμα του».
