Τι σημαίνει η λέξη Τριώδιο:
α. Περίοδος του λειτουργικού έτους πριν από το Πάσχα
β. Το ομώνυμο Λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας
«Τριῴδιο δε λέγεται από την αρχαιοπρεπή συνήθεια, που διετηρείτο κατά την περίοδο αυτή, να μην ψάλλωνται καθημερινώς κατά την Ακολουθία του Όρθρου και οι εννέα Ωδές του Ψαλτηρίου, και επομένως και ολόκληροι εννεαῴδιοι Κανόνες, αλλά μόνο τρεις ωδές, η η' και η θ' και μια από τις προηγούμενες κατά τη σειρά των ημερών».
Τι περιλαμβάνει η περίοδος του Τριωδίου:
α. Τις τέσσερις προπαρασκευαστικές εβδομάδες πριν από τη Μεγ. Τεσσαρακοστή (περίοδος Αποκριάς)
β. Τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι και το Σάββατο του Λαζάρου)
γ. Τη Μεγάλη Εβδομάδα
Το Τριώδιο σημειώνει μια ιερά περίοδο του έτους αφιερωμένη στον Θεό, με μεγαλύτερη συμμετοχή στη λατρεία και την προσευχή, νηστεία και αγώνα για αγαθά έργα.
Ο σκοπός του Τριωδίου: Να δημιουργηθεί μία περίοδος προπαρασκευής και προετοιμασίας για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ένα είδος προπυλαίου στο όλο οικοδόμημα των κινητών εορτών.
Οι 4 προπαρασκευαστικές εβδομάδες:
α. Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου
β. Κυριακή του Ασώτου
γ. Κυριακή της Απόκρεω
δ. Κυριακή της Τυροφάγου
Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου
Αναγινώσκεται η παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου (Λουκ. 18, 10-14)
Η προσευχή, η νηστεία και η δικαιοσύνη του επιφανειακά δικαίου, κενοδόξου όμως και υπερηφάνου Φαρισαίου αποδοκιμάζονται από τον Θεό. Αντιθέτως δικαιώνεται ο αμαρτωλός και άδικος, αλλά μετανοημένος και συντετριμμένος Τελώνης, που κτυπά το στήθος του και ταπεινά επικαλείται το έλεος του Θεού: «Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».
Μή προσευξώμεθα φαρισαϊκῶς, ἀδελφοί, ο γάρ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται· ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ τελωνικῶς, διά νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν, ο Θεός, τοῖς ἁμαρτωλοῖς.
Κυριακή του Ασώτου
Την Κυριακή αυτή το ενθαρρυντικό παράδειγμα του αμαρτωλού νέου, που, ενώ σπαταλά την πατρική περιουσία «ζῶν ἀσώτως», δεν απελπίζεται, δεν συντρίβεται από το βάρος των συμφορών, δεν περιέρχεται σε απόγνωσι. Αλλά επιστρέφει προς τον εύσπλαγχνο πατέρα ταπεινωμένος, μετανοημένος, ζητώντας το έλεος και τη συγγνώμη Του. Και του απευθύνει θερμή ικεσία: «Πάτερ ἥμαρτον εἰς τον οὐρανόν και ἐνώπιόν σου...».
Το παράδειγμα της μετανοίας και της ορθής εν συντριβή καρδίας προσευχής, ενσαρκωμένο στον άσωτο της παραβολής, προβάλλει και πάλι η Εκκλησία προς μίμησιν και καλεί τα άσωτα παιδιά του Πατέρα, δηλαδή όλους μας, να γυρίσωμε στην αγκαλιά του Πατέρα ζητώντας συγγνώμη για να λάβωμε άφεσι, όπως εκείνος.
Κυριακή της Απόκρεω
Αναγινώσκεται το ευαγγέλιο της Μελλούσης Κρίσεως (Ματθ. 21, 31-46).
Ως μέσο προτροπής προς μετάνοια για την αφύπνησι και των πιο ραθύμων ψυχών, η Εκκλησία μας παρουσιάζει τη δίκαιη του Θεού κρίση κατά τη «φοβεράν και αδέκαστον παρουσίαν» του Χριστού. Κριτήριο θα είναι η αγάπη, πόσο καταφέραμε στα μάτια του πονεμένου συνανθρώπου μας να δούμε τον Ίδιο τον Θεό, που έχει ταυτιστεί μαζί του. Τη σκηνή περιγράφει το ευαγγελικό ανάγνωσμα και η όλη ημνογραφία της ημέρας.
Κυριακή της Τυροφάγου
Αναγινώσκεται η ευαγγελική περικοπή από το κατά Ματαθαίον ευαγγέλιο, κεφάλαιο 6, στίχοι 14-21.
Η Εκκλησία φέρνει στη μνήμη μας την εξορία του Αδάμ από τον Παράδεισο, λόγω της παρακοής του, για να καταλάβουμε πόσο επιβλαβές και ολέθριο είναι η ακρασία και η παράβαση των θείων εντολών.
Έτσι μας προτρέπει να παρακινηθούμε να επανέλθουμε πάλι στην αρχαία εκείνη μακαριότητα και δόξα δια της νηστείας και της υπακοής σε όλα τα θεία προστάγματα.
Δοξαστικόν Ἑσπερινοῦ Σαββάτου της Τυρινῆς (Ἦχος πλ. β')
«Κάθισεν Ἀδάμ, ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου, και τήν ἰδίαν γύμνωσιν θρηνῶν ὠδύρετο. Οἴμοι, τον ἀπάτῃ πονηρᾷ πεισθέντα και κλαπέντα και δόξης μακρυθέντα. Οἴμοι, τον ἁπλότητι γυμνόν, νῦν δέ ἠπορημένον. Ἀλλ᾽ ὦ Παράδεισε, οὐκέτι σου της τρυφῆς ἀπολαύσω, οὐκέτι ὄψομαι τον Κύριον και Θεόν μου και Πλάστην· εἰς γῆν γάρ ἀπελεύσομαι ἐξ ἧς και προσελήφθην. Ἐλεῆμον, Οἰκτίρμον, βοῶ Σοι· Ἐλέησόν με τον παραπεσόντα.»
Ερμηνεία
Κάθισε ο Αδάμ απέναντι στον Παράδεισο και θρηνώντας τη γύμνωσή του έκλαιγε και ωδυρόταν. Αλίμονο σε μένα που μ᾽ έπεισε με απάτη και υπόσχεση ο πονηρός και με ᾽κλεψε στερώντας μου την πρωτόπλαστη δόξα. Αλίμονο σε μένα, γιατί ενώ από την απλότητα και ακακία μου μπορούσα να ᾽μαι γυμνός, τώρα απ᾽ όλα είμαι στερημένος. Παράδεισε, Παράδεισε, δεν θ᾽ απολαύσω τώρα πλέον την τρυφή σου, δεν θα ξαναδώ πια τον Πλάστη, τον Κύριο και Θεό μου. Τώρα θα ξαναγυρίσω στη γη, στο χώμα απ᾽ όπου είμαι πλασμένος. Ελεήμονα και Οικτήρμονα Κύριε, σε Σένα κραυγάζω: Ελέησέ με, τον ταλαίπωρο και πεσμένο.
