Του Αγίου Γεωργίου του Μεγαλομάρτυρος και Τροπαιοφόρου
Απολυτίκια, συναξάρια και βιοτή των Αγίων, των οποίων ιερά λείψανα φυλάσσονται στον Ιερό Ναό Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού
Απολυτίκιον.
Ἦχος δ'
Ὡς τῶν αἰχμαλώτων ἐλευθερωτής, καὶ τῶν πτωχῶν ὑπερασπιστής, ἀσθενούντων ἰατρός, βασιλέων ὑπέρμαχος, Τροπαιοφόρε Μεγαλομάρτυς Γεώργιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Συναξάριον:
Τῇ ΚΓ τοῦ αὐτοῦ μηνός (Απριλίου), Μνήμη τοῦ Ἁγίου καὶ ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου.
Βίος και πολιτεία:
Η οικουμενικότητα του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, που εκφράζεται μέσα απὸ τη λειτουργική τέχνη, την τιμή προς τον Άγιο λαών και φυλών ακόμα και μη ορθοδόξων, τη λαϊκὴ θρησκευτικότητα, μαρτυρείται περίτρανα από την γ’ Ωδὴ του Κανόνος του: «Γῆ πᾶσα καὶ βρότειος φυλή, οὐρανός τε συγχαίρει, στρατὸς Ἀγγέλων τε· ὁ πρωτοστράτηγος γάρ, Χριστοῦ νῦν Γεώργιος ἐκ γῆς, βαίνει πρὸς οὐράνια». Παρά την ευρέως διαδεδομένη τιμή και ευλάβεια προς τον Άγιο Γεώργιο, δεν υπάρχουν πολλές πηγές για το πρόσωπο και το μαρτύριό του. Πρώτη και σπουδαιότερη πηγή απὀ την οποία αντλούμε πληροφορίες για το βίο, το μαρτύριο και τα θαύματα του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου είναι το ιστορικό που συνέταξε ο υπηρέτης του Αγίου, Πασικράτης, ο οποίος παρακολούθησε τα γεγονότα του μαρτυρίου του Αγίου.
Ο Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε μεταξύ των ετών 280 – 285 μ.Χ., πιθανότατα στην περιοχή της Αρμενίας, κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Εκεί, σε ένα μοναστήρι της περιοχής, ο Άγιος δέχθηκε το μυστήριο του Βαπτίσματος και έγινε μέλος της Εκκλησίας. Ο πατέρας του Αγίου ονομαζόταν Γερόντιος, ήταν Συγκλητικός –στρατηλάτης στο αξίωμα – και καταγόταν από πλούσια και επίσημη γενιά της Καππαδοκίας. Σε παλαιό χειρόγραφο αναφέρεται ότι γεννήθηκε στη Σεβαστούπολη της Μικρής Αρμενίας και ότι αρχικά ήταν ειδωλολάτρης, ενώ αργότερα έγινε Χριστιανός. Η σύζυγός του ονομαζόταν Πολυχρονία, ήταν Χριστιανή και καταγόταν απὸ τη γνωστή Λύδδα (Διόσπολη) της Παλαιστίνης. Όπως αναφέρουν οι πηγές, η οικογένεια του Αγίου, όταν εκείνος ήταν σε μικρή ηλικία, μετοίκησε στη Λύδδα, λόγω του θανάτου του πατρός του.
Σε νεαρή ηλικία ο Γεώργιος κατατάχθηκε στο ρωμαϊκὸ στρατό. Διακρίθηκε για την τόλμη και τον ηρωισμό του και έλαβε το αξίωμα του Τριβούνου. Λίγο αργότερα ο Διοκλητιανὸς τον έκανε Δούκα (διοικητή) με τον τίτλο του Κόμητος στο τάγμα των Ανικιώρων της αυτοκρατορικής φρουράς, «πολλάκις πρότερον μεγαλοπρεπώς διαπρέψας του των σχολών μετά ταύτα πρώτου τάγματος κόμης κατ’ εκλογὴν προεβλήθη».
Στις αρχές του 303 μ.Χ. ο Άγιος συλλαμβάνεται και ακολουθεί το μαρτύριο. Η πίστη του
Αγίου γίνεται αφορμή να βαπτισθούν Χριστιανοί οι στρατιωτικοί: Ανατόλιος και Πρωτολέων, Βίκτωρ και Ακίνδυνος, Ζωτικὸς και Ζήνωνας, Χριστόφορος και Σεβηριανός, Θεωνάς, Καισάριος και Αντώνιος, των οποίων τη μνήμη εορτάζει η Εκκλησία στις 20 Απριλίου και η βασίλισσα Αλεξάνδρα, σύζυγος του Διοκλητιανού, μαζί με τους δούλους της Απολλώ, Ισαάκιο και Κοδράτο, των οποίων η μνήμη τιμάται στις 21 Απριλίου.
Ο Άγιος μαρτύρησε, «απετμήθη την κεφαλήν», μετά από πλήθος βασανιστηρίων, την Παρασκευή 23 Απριλίου του έτους 303 μ.Χ. Κατά δε τον υπολογισμό του ιστορικού Ευσεβίου και σύμφωνα με το μακεδονικό ημερολόγιο, η ημέρα αυτή αντιστοιχούσε στην Παρασκευή της Διακαινησίμου, του Πάσχα. Κρυφά σήκωσαν οι Χριστιανοί το πάντιμο λείψανό του και το έθαψαν μαζί με αυτό της Αγίας μητρός του, η οποία μαρτύρησε την ίδια ή την επόμενη ημέρα. Ο πιστὸς υπηρέτης του Αγίου, Πασικράτης, εκτελώντας την επιθυμία του Αγίου, παρέλαβε το Άγιο λείψανο του Μάρτυρα μαζί με αυτό της μητέρας του και το μετέφερε στη Λύδδα της Παλαιστίνης. Απὸ εκεί, όπως βεβαιώνουν οι πηγές, οι σταυροφόροι πήραν τα ιερά λείψανα της Αγίας Πολυχρονίας και τα μετέφεραν στη Δύση.
Μετά το μαρτυρικό θάνατο του Αγίου, μαρτύρησαν και οι συνδέσμιοί του Ευσέβιος, Νέων, Λεόντιος, Λογγίνος και άλλοι τέσσερις μαζί. Την μνήμη τους τιμά η Εκκλησία μας στις 24 Απριλίου.
Βλέπουμε ότι με κέντρο την ημέρα του μαρτυρίου του Αγίου, δημιουργείται μέσα στο τελετουργικό χρόνο της Εκκλησίας, ένας εορτολογικὸς κύκλος, ο οποίος καλλιεργείται περισσότερο από τα Τυπικά της Κωνσταντινουπόλεως, ξεκινά στις 20 Απριλίου και τελειώνει στις 24 του αυτού μηνός. Ο εορτολογικὸς αυτός κύκλος δείχνει την περίοπτη θέση του Μεγαλομάρτυρος στη ζωή της Εκκλησίας.
Η τιμή του Αγίου επεξετάθη εντός ολίγου χρόνου σε όλη την Ανατολή. Έτσι στη Συρία ήδη απὸ τον 4ο αιώνα μ.Χ. υπήρξαν Ναοί αφιερωμένοι στη μνήμη του, ενώ στην Αίγυπτο υπήρχαν περί τους 40 Ναούς και 3 Μονές στο όνομά του. Στις λοιπές ανατολικές περιοχές η τιμή του Αγίου είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις από αρχαιοτάτους χρόνους. Στην αγιοτόκο και μαρτυρική Καππαδοκία βρίσκονται πολλοί Ναοί αφιερωμένοι στον Μεγαλομάρτυρα, αλλά και σε άλλους Αγίους, με εξαίρετες τοιχογραφίες του μαρτυρίου του Αγίου, καθώς και της μητρός του Αγίας Πολυχρονίας. Και στην Κωνσταντινούπολη όμως πολλοί και ονομαστοί Ναοί ήταν αφιερωμένοι στον Μεγαλομάρτυρα του Χριστού Γεώργιο.
Η τιμή προς τον Άγιο Γεώργιο στην περιοχή της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινουπόλεως καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα από τον Όσιο Θεόδωρο τον Συκεώτη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η μνήμη του Οσίου Θεοδώρου, που η Εκκλησία μας τιμά στις 22 Απριλίου, εορταζόταν στην Κωνσταντινούπολη με ιερά Σύναξη στο Ναό του Αγίου Γεωργίου «εν τω Δευτέρῳ». Αυτὸ ακριβώς καταδεικνύει τη σχέση μεταξύ των δύο Αγίων.